Elimizdeki malzemeyle sonsuz çeşitlilikte usuller düzenlenmesinin mümkün olduğu açıklamayı dahi gerektirmeyecek bir konudur; mevcut usuller bunu doğrulamaya yetiyor. Biz burada şimdiye kadar kullanılmış olduğunu gördüğümüz usullerden bahsedeceğiz. Türk musikîsinde bugüne kadar kullanılmış olan usullerden bir kısmı şunlardır :
NÎM SOFYAN (Basit usul)
SEMAÎ (Basit usul)
a) iki zamanlıdır.
b) 2/4 lük ve 2/8 lik değerlerde vurulur.
DÜM l zamanlı - kuvvetli
TEK l zamanlı - yarı (orta) kuvvetlidir.
c) Bu usulde oyun havaları, türküler ve marşlar yazılmıştır.
d) Vuruluşu:
a) Üç zamanlıdır.
b) 3/4 lük ve 3/8 lik değerlerde vurulur.
Birinci vuruş : DÜM l zamanlı - kuvvetli
İkinci vuruş : TEK l zamanlı - yarı kuvvetli
Üçüncü vuruş : TEK l zamanlı - zayıftır.
c) Bu usulde oyun havaları ve şarkılar yazılmıştır.
d) Vuruluşu;
SOFYAN
TÜRK AKSAĞI
a) Dört zamanlıdır.
b) İki Nim Sofyan'ın birleşmesinden meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
İkinci vuruş : TE l zamanlı - yan kuvvetli,
Üçüncü vuruş : KE l zamanlı - zayıftır.
c) 4/8, 4/4,4/2 lik değerlerde vurulur.
d) Vuruluşu:
a) Beş zamanlıdır.
b) Bir Nim Sofyan ve bir Semai'nin birleşmesiyle meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜ- ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
İkinci vuruş : TE- EK 2 zamanlı - yarı kuvvetli
Üçüncü vuruş : TEK l zamanlı - zayıftır.
c) 5/8 ve 5/4 lük değerlerde vurulur.
d) Vuruluşu:
YÜRÜK SEMAÎ
DEVR-Î HÎNDÎ
a) Altı zamanlıdır.
b) îki Semai veya üç Nim Sofyan'dan meydana gelmiştir. Birinci vuruş : DÜM l zamanlı - kuvvetli,
İkinci vuruş : TEK l zamanlı - yarı kuvvetli,
Üçüncü vuruş : TEK l zamanlı - zayıf,
Dördüncü vuruş : DÜM l zamanlı - zayıf,
Beşinci vuruş : TE-EK 2 zamanlı - yan kuvvetlidir.
c) 6/8, 6/4 ve 6/2 lik değerlerde vurulur.
Normal ritimdeki Yürük Semai (6/4) kıymetinde olunca Sengin Semai 6/2 lik mertebesi ise Ağır Sengin Semai adını alır
d) Vuruluşu:
a) Yedi zamanlıdır.
b) Bir Semai ve bir Sofyan'dan meydana gelir. (Bazen bir Semai ve iki Nim Sofyan vurulur.)
Birinci vuruş : DÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
İkinci vuruş : TEK l zamanlı - yarı kuvvetli,
Üçüncü vuruş : TEK l zamanlı - zayıf
Dördüncü vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
Beşinci vuruş : TE - EK 2 zamanlı - zayıftır.
c) 7/8 ve 7/4 lük değerlerde vurulur.
d) Vuruluşu:
DEVR-Î TÜRAN
DÜYEK
a) Yedi zamanlıdır. Eskiden bu usüle Mandıra adı da verilmiştir.
b) Bir Sofyan ve bir Semai'den meydana gelmiştir.
Birinci vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli
İkinci vuruş : TE - EK 2 zamanlı - zayıf,
Üçüncü vuruş : TE- E- EK 3 zamanlı - yarı kuvvetlidir.
c) 7/16 ve 7/8 lik değerlerde vurulur.
d) Vuruluşu:
a) Sekiz zamanlıdır.
b) îki Sofyan'dan meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜM l zamanlı - yarı kuvvetli
İkinci vuruş : TE-EK 2 zamanlı - kuvvetli,
Üçüncü vuruş : TEK l zamanlı - yarı kuvvetli
Dördüncü vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
Beşinci vuruş : TE-EK 2 zamanlı - zayıftır.
c) 8/8 ve 8/4 lük değerlerde vurulur. 8/4 lük mertebesi Ağır Düyek adım alır.
d) Vuruluşu:
MÜSEMMEN
AKSAK
a) Sekiz zamanlıdır. Eskiden bu usüle Katikofti de denilmiştir.
b) Bir Semai, bir Nim Sofyan ve yine bir Semai'den meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜ-Ü-ÜM 3 zamanlı - kuvvetli,
İkinci vuruş : TE-EK 2 zamanlı - zayıf
Üçüncü vuruş : TE-E-EK 3 zamanlı - yarı kuvvetlidir.
c) 8/8 lik değerde vurulur.
d) Vuruluşu:
a) Dokuz zamanlıdır.
b) Bir Sofyan ve bir Türk Aksağından meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli
İkinci vuruş : TE l zamanlı - yarı kuvvetli
Üçüncü vuruş : KE l zamanlı - zayıf
Dördüncü vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
Beşinci vuruş : TE-EK 2 zamanlı - yarı kuvvetli
Altıncı vuruş : TEK l zamanlı - zayıftır.
c) 9/8 ve 9/4 lük değerlerde vurulur.
d) Vuruluşu:
EVFER
OYNAK
a) Dokuz zamanlıdır.
b) Bir Sofyan, bir Semai ve bir Nün Sofyan'dan meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli/
İkinci vuruş : TE l zamanlı - yarı kuvvetli/
Üçüncü vuruş : KE l zamanlı - zayıf/
Dördüncü vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli/
Beşinci vuruş : TEK l zamanlı - zayıf/
Altıncı vuruş : TE-EK 2 zamanlı - yarı kuvvetlidir.
c) 9/8 ve 9/4 lük değerlerde vurulur.
9/4 lük değer Ağır Evfer adım alır. Mevlevi Ayinlerinin İkinci selamları bu usulle bestelendiginden Mevlevi Evferi de denilir.
a) Dokuz zamanlıdır.
b) Bir Semai ve üç Nim Sofyan'dan meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜM l zamanlı-kuvvetli
İkinci vuruş : TEK l zamanlı - yarı kuvvetli
Üçüncü vuruş : TEK l zamanlı - zayıf
Dördüncü vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli
Beşinci vuruş : TE-EK 2 zamanlı - yarı kuvvetli
Altıncı vuruş : TE-EK 2 zamanlı - zayıftır.
c) 9/8 lik değerde vurulur.
d) Vuruluşu:
RAKS AKSAĞI
CURCUNA
a) Dokuz zamanlıdır.
b) Bir Türk Aksağı ve bir Sofyan'dan meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
İkinci vuruş : TE-E-EK 3 zamanlı - yarı kuvvetli,
Üçüncü vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
Dördüncü vuruş : TE-EK 2 zamanlı - zayıftır.
c) 9/8 lik değerde vurulur.
d) Vuruluşu:
a) On zamanlıdır.
b) iki Türk Aksağmm birleşmesinden meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
İkinci vuruş : TE l zamanlı -zayıf,
Üçüncü vuruş : KA-A 2 zamanlı - yarı kuvvetli,
Dördüncü vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
Beşinci vuruş : TE-EK 2 zamanlı - yarı kuvvetli,
Altıncı vuruş : TEK l zamanlı - zayıftır.
c) 10/16 lık değerde vurulur.
d) Vuruluşu:
AKSAK SEMÂÎ
LENK FAHTE
a) On zamanlıdır.
b) iki Türk Aksağmın birleşmesinden meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli
İkinci vuruş : TE l zamanlı - zayıf,
Üçüncü vuruş : KA-A 2 zamanlı - yarı kuvvetli
Dördüncü vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
Beşinci vuruş : TE-EK 2 zamanlı - yarı kuvvetli
Altıncı vuruş : TEK l zamanlı - zayıftır.
c) 10/8 ve 10/4 lük değerlerde vurulur. 10/8 lik değer Aksak Semai, 10/4 lük değer ise Ağır Aksak Semai adını alır.
d) Vuruluşu:
Bu usul en çok Saz semailerinde kullanılmıştır.
a) On zamanlıdır.
b) Bir Yürük Semai ve bir Sofyan'dan meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - yarı kuvvetli,
İkinci vuruş : TE-E-EK 3 zamanlı - kuvvetli,
Üçüncü vuruş : DÜM l zamanlı - zayıf,
Dördüncü vuruş : TE-EK 2 zamanlı - kuvvetli,
Beşinci vuruş : TE l zamanlı - yarı kuvvetli,
Altıncı vuruş : KE l zamanlı - zayıftır.
c) 10/4 değerde vurulur.
d) Vuruluşu:
Lenk Fahte usülünde önce 6/4 lük vuruş : yazılır ve yukarıdan aşağıya noktalı ölçü çizgisi çekilir.Sonra kalan 4/4 lük yazılarak usul tamamlanır ve tek çizgi ile ölçü kapatılır.
ÇENG-Î HARBÎ
TEK VURUŞ
a) On zamanlıdır.
b) îki Nün Sofyan ve iki Semai'den meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜM l zamanlı-kuvvetli
İkinci vuruş : TEK l zamanlı- zayıf,
Üçüncü vuruş : DÜM l zamanlı- kuvvetli,
Dördüncü vuruş : TEK l zamanlı- zayıf,
Beşinci vuruş : DÜM l zamanlı- kuvvetli,
Altıncı vuruş : TEK l zamanlı- yarı kuvvetli,
Yedinci vuruş : TEK l zamanlı- zayıf,
Sekizinci vuruş : DÜM l zamanlı- kuvvetli,
Dokuzuncu vuruş : TEK l zamanlı- yarı kuvvetli,
Onuncu vuruş : TEK l zamanlı- zayıftır.
c) 10/8 lik değerde vurulur.
d) Vuruluşu
Eskiden harbe giden askerler, bu ritmle yapılmış eserlerle coşaliardı.
a) Onbir zamanlıdır.
b) Bir Türk Aksağı ve bir Yürük Semai'den meydana gelir. Birinci vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
İkinci vuruş : TE-EK 2 zamanlı - yarı kuvvetli,
Üçüncü vuruş : TEK l zamanlı - zayıf,
Dördüncü vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
Beşinci vuruş : TE-EK 2 zamanlı - yarı kuvvetli,
Altıncı vuruş : TE-EK 2 zamanlı - zayıftır.
c) 11/8 ve 11/4 lük değerlerde vurulur.
d) Vuruluşu:
FRENKÇÎN
ŞARKI DEVR-İ REVANİ
a) Oniki zamanlıdır.
b) iki Semai ve üç Nim Sofyan'dan meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜM l zamanlı- yan kuvvetli,
İkinci vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı-kuvvetli,
Üçüncü vuruş : DÜM l zamanlı-; yan kuvvetli
Dördüncü vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı- kuvvetli,
Beşinci vuruş : TE l zamanlı- kuvvetli,
Altıncı vuruş : KE l zamanlı- zayıf,
Yedinci vuruş : TE l zamanlı- kuvvetli,
Sekizinci vuruş : KE l zamanlı- zayıf,
Dokuzuncu vuruş : TE l zamanlı- kuvvetli,
Onuncu vuruş : KE l zamanlı- zayıftır.
c) 12/8 vel2/4 lük değerlerde vurulur,
d) Vuruluşu:
a) Onüç zamanlıdır.
b) Bir Semai, iki Sofyan ve bir Nim Sofyan'dan meydana geli Birinci vuruş : DÜM l zamanlı - kuvvetli,
İkinci vuruş : TEK l zamanlı - yarı kuvvetli,
Üçüncü vuruş : TEK l zamanlı - zayıf,
Dördüncü vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
Beşinci vuruş : TE-EK 2 zamanlı - yarı kuvvetli,
Altıncı vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
Yedinci vuruş : TE-EK 2 zamanlı-yarı kuvvetli,
Sekizinci vuruş : TE l zamanlı - kuvvetli,
Dokuzuncu vuruş : KE l zamanlı - zayıftır.
c) 13/8 ve 13/4 Kik değerlerde vurulur.
d) Vuruluşu:
NÎM EVSAT
DEVR-Î REVAN
a) Onüç zamanlıdır.
b) Bir Türk Aksağı ve iki Sofyan'dan meydana gelir.
b) Bir Semai, bir Sofyan, bir Semai ve bir Sofyan'dan meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜ-Ü-ÜM (Düm 2-3) 3 zamanlı - kuvvetli, İkinci vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - yarı kuvvetli,
Üçüncü vuruş : TE-EK 2 zamanlı - zayıf,
Dördüncü vuruş : DÜ-Ü-ÜM (Düm 2-3) 3 zamanlı - kuvvetli,
Beşinci vuruş : TE-EK 2 zamanlı - yarı kuvvetli,
Altıncı vuruş : TE-EK 2 zamanlı - zayıftır.
c) 14/8 ve 14/4 lük değerlerde vurulur.
d) Vuruluşu:
RAKSAN
a) Onbeş zamanlıdır.
b) Bir Semai, bir Aksak Semai ve bir Nim Sofyan'dan meydana gelir.
Birinci vuruş : DÜM l zamanlı - kuvvetli,
İkinci vuruş : TEK l zamanlı - yarı kuvvetli,
Üçüncü vuruş : TEK l zamanlı - zayıf,
Dördüncü vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
Beşinci vuruş : TE l zamanlı - zayıf,
Altıncı vuruş : KA-A 2 zamanlı - yarı kuvvetli,
Yedinci vuruş : DÜ-ÜM 2 zamanlı - kuvvetli,
Sekizinci vuruş : TE-EK 2 zamanlı - yarı kuvvetli,
Dokuzuncu vuruş : TE l zamanlı - zayıf,
Onuncu vuruş : KA-A 2 zamanlı-yarı kuvvetlidir.
c) 15/8 lik değerde vurulur.
d) Vuruluşu:
Türk Musikisinde Kullanılar Usûller
1-) Yürük Sofyan (Mim Sofyan, Tek Sofyan)
40-) Tek Vuruş
2-) Sofyan
41-) Karadeniz
3-) Curcuna (Devri Süreyya Sofyanı)
42-) Raksan
4-) Çeng-i Harbî
43-) Aksak Semaî Evferi
5-) Düyek
44-) Hefta
6-) Ağır Düyek
45-) Devri Hindî
7-) Nazlı Düyek
46-) Mandra (Devri Turan)
8-) Çifte Düyek
47-) Nim Devir
9-) Darb
48-) Mevlevi Devri Revani-
10-) Gülşen
49-) Devri Reva n
11-) Yürük Semâî
50-) Dolap
12-) Semâî (Vals)
51-) Devri Türkî
13-) Sengin Semaî
52-) Darbı Arabî
14-) Aksak Semaî
53-) Nazlı Devri Hindî
15-) Ağır Aksak Semaî
54-) Devri Kebîr
16-) Artık Aksak Semaî
55-) Nim Evsat
17-) .Türk Aksak Semaîsi
56-) Evsat
18-) Arab Aksak Semaîsi
57-) Dilruba
19-) Zafer
58-) Fahte
20-) Türk Aksağı (Süreyya)
59-) Lenk Fahte (Nim Fahte)
21-) Çifte Sofyan (Raks Aksağı)
60-) Şirin
22-) Aksak
61-) Hezeç
23-) Ağır Aksak
62-) Harzem
24-) Aksak Sofyan
63-) Çenber
25-) Oynak
64-) Ağır Çenber
26-) Kadîm Evfer
65-) Muhammes
27-) Evfer
66-) Nim Berefşan
28-) Ağır Evfer
67-) Berefşan
29-) Nim Evfer
68-) Nim Hafîf
30-) Durak Evferi
69-) Hafîf
31-) Firenkçin
70-) Nim Sakîl
32-) Fi rengi Fer'
71-) Sakîl
33-) F e r '
72-) Remel
34-) Katakofti (Müsemmen)
73-) Havî
35-) Bulgar Darbı
74-) Darbı Fetih
36-) Türk Darbı (1. Şekil)
75-) Zencîr
37-) Türk Darbı (2. Şekil)
76-) Darbeyn
38-) Türk Darbı (3. Şekil)
77-) Bektaşî Raksı
39-) Hüner Darbı
78-) Darbı Kürdî
Hakkımızda
www.neyyegah.tr.gg
Sitemizde; neye yeni başlayanlar için "neyin tarihçesi", "ney nereden alınır", "nereden öğrenilir", "ney metod" hakkında bilgiler sunulmakla birlikte neyzenler için de; "nota arşivi", "usta neyzenler", "ney taksimleri" gibi sayfalarımız mevcuttur.
Muhabbetle...